Kedilerde Kronik böbrek yetmezliği (KBY), kedilerde yaşla birlikte artan ve en yaygın karşılaşılan sistemik hastalıklardan biridir.
“Kronik böbrek hastalığı, 5 yaş ve üzeri kedilerde en yaygın ölüm nedenidir.”
Hastalık, glomerüler filtrasyon hızında azalma, metabolik bozukluklar, azotlu atıkların birikimi ve hormonel fonksiyon kaybı ile karakterizedir. Veteriner hekimler için olduğu kadar, bilinçli hayvan sahipleri için de bu süreci anlamak ve yönetebilmek, hayati öneme sahiptir.
1. Etiyopatogenez: Kedilerde Kronik Böbrek Yetmezliğinin Sebepleri
Kronik böbrek yetmezliği, çeşitli primer veya sekonder etkenlerin yol açtığı nefron kaybı sonucunda gelişir. En yaygın nedenler arasında:
İdiopatik kronik tubulointerstisyel nefrit
Kedilerin su tüketimi, böbrek sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Kuru mama tüketen kediler, genellikle daha az su alırlar ve bu durum, idrarın daha konsantre olmasına ve böbrekler üzerinde ek bir yük oluşmasına neden olabilir.
Polikistik böbrek hastalığı (PKD)
Persian (İran Kedisi), Abyssinian (Habeş), Exotic Shorthair, British Shorthair, Himalayan ırklarında PKD1 genindeki otozomal dominant bir mutasyon sonucu gelişen genetik yatkınlık sonucu kronik böbrek yetmezliği gelişebilmektedir.
Kronik pyelonefrit
Böbreğin pelvisi ve interstisyel dokusunu etkileyen kalıcı bir enfeksiyon formudur. Süregen bakteriyel enfeksiyonlar, özellikle Escherichia coli, Proteus spp. ve Staphylococcus spp., tubulointerstisyel inflamasyon, fibrozis ve nefron kaybı ile sonuçlanarak kronik böbrek yetmezliği gelişimine zemin hazırlar
Uzun süreli hipertansiyon
Kronik böbrek yetmezliğinin oluşumunda hem neden hem de sonuç olarak yer alır
Toksin maruziyeti
Non-steroid antiinflamatuar ilaçlar, etilen glikol, lilyum bitkileri gibi nefrotoksik kimyasallar böbreklerde kalıcı hasar bırakarak hastalığın gelişimine sebep olur.
2. Klinik Bulgular ve Tanı Kriterleri
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği çoğu zaman sinsi ilerler. Hastalığın klinik belirtileri glomerüler filtrasyon hızı %65-70 oranında azaldığında ortaya çıkar:
Poliüri ve polidipsi (çok su içme ve çok idrara çıkma) kilo kaybı, iştahsızlık, ağız şapırdatma, yutkunma, kusma, ağız kokusu (üremik nefes) solgun mukoza, halsizlik, hipokalemi, hiperfosfatemi ve hipertansiyon.
Hastalığın tanısı IRIS kriterlerine göre serum biyokimyasal parametreler BUN/ÜRE, kreatinin, simetrik dimetil arjinin (SDMA), idrar özgül ağırlığı, ultrasonografi ve sistemik tansiyon değerlendirmeleri ile konur.
3. Tıbbi ve Beslenmeye Dayalı Müdahale:
Hastalığın Yönetiminde Temel Prensipler
3.1 Protein ve Fosfor Dengesi
KBY’li kedilerde diyetin azotlu atık üretimini sınırlayacak şekilde protein miktarının kısıtlı, ancak proteinlerin yüksek biyoyararlılığa sahip hayvansal kaynaklardan olması gereklidir. Aynı zamanda diyette düşük fosfor içeriği, parathormon salınımını baskılayarak sekonder renal hiperparatiroidizmi önler.
3.2 Omega-3 Yağ Asitleri
EPA ve DHA gibi omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri, glomerüler inflamasyonu baskılayarak renal skarlaşmayı azaltır.
3.3 Vitamin B Kompleksi
Su ile atılan B vitaminleri, özellikle tiamin (B1) ve kobalamin (B12), anoreksi ve nöromüsküler belirtileri önlemede etkilidir. Kronik böbrek hastalarında serum düzeyleri düşebilir.
4. Ev Yapımı Diyet Örneği: Klinik ve Ev Uygulaması
Veteriner hekim kontrolünde, aşağıdaki tarif kronik böbrek yetmezlikli kediler için uyarlanabilir:
80 g haşlanmış tavuk göğsü
20 g haşlanmış tavuk karaciğeri (A vitamini nedeniyle haftada 2–3 günü geçmemelidir)
50 g haşlanmış beyaz pirinç
1 çay kaşığı balık yağı veya krill yağı
500 mg kalsiyum karbonat (fosfat bağlayıcı olarak)
Taurin ve B12 vitamini (veteriner hekimin önerdiği formda
Karaciğer, yüksek biyoyararlanımlı demir, A vitamini ve koenzim Q10 içeriğiyle anemiyi önlemeye katkı sağlar, ancak kontrollü kullanılmalıdır.
5. Nutrasötik ve Fitoterapi Destekleri
5.1 Probiyotikler ve Prebiyotikler
Gastrointestinal sistem üzerinden üre, amonyak ve fosfat eliminasyonu sağlayan bakteriler, sistemik toksin yükünü azaltır.
Probiyotik olarak; Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium longum, Streptococcus thermophilus
Prebiyotik olarak Fruktooligosakkaritler -FOS ve Mannanoligosakkaritler-MOS) bahsi geçen faydalı bakterilerin üreme, kolonizasyon ve etkinliklerini artırır.
5.2 Bitkisel Ekstraktlar
Astragalus membranaceus: Glomerüler filtrasyon hızını destekleyebilir.
Urtica dioica (Isırganotu) ve Spirulina: B12 ve demir içeriğiyle anemiye karşı yardımcıdır.
Resveratrol: Antioksidan özelliklerle oksidatif stresin azaltılmasında etkilidir.
5.3 Fosfat Bağlayıcılar
Kalsiyum karbonat, chitosan ve lanthanum karbonat gibi ajanlar, bağırsak lümeninde fosfat ile bağlanarak absorpsiyonunu önler.
6. Renal Anemi: Eritropoietin Eksikliğine Bağlı Kansızlık
Kronik böbrek yetmezliği ilerledikçe böbrek üstü bezlerinden eritropoietin (EPO) üretimi azalır. Bu hormonun eksikliği, kemik iliğinde eritrosit üretimini baskılar ve normokromik, normositik non-regeneratif anemi oluşur.
Destekleyici Uygulamalar:
Demir (Fe): Glukonat, sülfat veya proteinat formları
Vitamin B12 ve Folik Asit
Spirulina ve karaciğer
Koenzim Q10 ve Vitamin E
Şiddetli anemide veteriner hekiminiz tarafından rekombinant eritropoietin (darbepoetin alfa) veya kan transfüzyonu önerilebilir.
7. Evde Uygulanabilecek Destekler
7.1 Deri Altı Sıvı Takviyesi
Veteriner hekim kontrolünde uygulanan subkutan izotonik sıvı tedavisi (%0.9 NaCl, Ringer laktat), hidrasyon sağlar, toksin atımını destekler.
7.2 Su Alımını Teşvik Etme
Otomatik su pınarları
Yaş mama kullanımı
Tuzsuz et suyuyla aromalandırma
7.3 Psikolojik Konfor
Stres, hipertansiyon ve iştah kaybını artırır. Kedinize huzurlu ve sessiz bir yaşam alanı sunmak, tedavi kadar önemlidir.
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği, multidisipliner yaklaşım gerektiren kompleks bir hastalıktır. Rutin veteriner kontrolleri, uygun beslenme, nutrasötik destekler ve evde uygulanabilecek yöntemlerle bu hastalık yönetilebilir bir durum haline getirilebilir.
Sık Sorulan Sorular
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği nedir?
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği, böbrek dokusunun geri dönüşümsüz hasarı sonucu glomerüler filtrasyon hızının kalıcı olarak düşmesidir; ilerleyici bir süreçtir ve ömür boyu yönetim gerektirir.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliğinin en erken belirtileri nelerdir?
Aşırı su içme, sık idrar yapma ve kum kabının daha ıslak görünmesi genellikle kedilerde kronik böbrek yetmezliğinin ilk işaretleridir.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği en çok hangi yaş aralığında görülür?
Çalışmalar, 7 yaş üzeri kedilerde kronik böbrek yetmezliği prevalansının belirgin şekilde arttığını gösterir; ancak Persian ve Exotic Shorthair gibi genetik yatkın ırklarda daha erken başlayabilir.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği tanısında SDMA testi neden öne çıkıyor?
SDMA, kreatinin artışından ortalama %30 daha önce yükselerek kedilerde kronik böbrek yetmezliğini subklinik evrede yakalama şansı sunar.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliğinin kesin bir tedavisi var mı?
Hayır; ancak diyet, hipertansiyon kontrolü ve fosfat bağlayıcılar ile kedilerde kronik böbrek yetmezliğinin ilerleme hızı yavaşlatılabilir.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliğinde hangi mama tercih edilmeli?
Düşük fosfor (<0,4 %), orta düzeyde yüksek biyolojik değerli protein ve ilave omega-3 içeren “renal” formüller önerilir.
-
Ev yapımı diyet, kedilerde kronik böbrek yetmezliği yönetimine uygun mu?
Uygun; fakat veteriner beslenme uzmanının hazırladığı, fosfor bağlayıcı ve taurin ekli reçeteye sadık kalınmalıdır.
-
Deri altı sıvı takviyesi kedilerde kronik böbrek yetmezliği için güvenli midir?
Veterinerin gösterdiği steril teknikle ve doğru ml/kg dozu uygulanırsa evde güvenle hidrasyon desteği sağlar.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliğinde hipertansiyon neden kritik?
Yüksek kan basıncı glomerüler damarlarda ek hasar yaratır, körlük ve kalp yetmezliği riskini artırır.
-
Lilyum bitkileri neden kedilerde kronik böbrek yetmezliğine yol açabilir?
Yaprak, çiçek tozu ve vazodaki su bile nefrotoksiktir; birkaç saat içinde tübüler nekroza sebep olur.
-
Fosfat bağlayıcılar kedilerde kronik böbrek yetmezliği tedavisinde ne zaman başlatılır?
Serum fosforu 4,5 mg/dl’yi geçtiğinde kalsiyum karbonat, sevelamer veya lanthanum karbonat eklenir.
-
Omega-3 yağ asitleri kedilerde kronik böbrek yetmezliğine nasıl katkı sağlar?
EPA ve DHA, glomerüler inflamasyonu baskılayıp skarlaşmayı azaltarak böbrek fonksiyon kaybını yavaşlatır.
-
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda su pınarı kullanmalı mıyım?
Evet; akıntılı pınarlar su alımını ortalama %30 artırarak dehidratasyonu önlemeye yardım eder.
-
Renal anemi, kedilerde kronik böbrek yetmezliğinde nasıl oluşur?
Böbreklerin eritropoietin üretimi azalır; normokromik-normositik, non-regeneratif anemi gelişir ve halsizlik yapar.
-
Evre 4 kedilerde kronik böbrek yetmezliği prognozu nedir?
Ortalama yaşam süresi 3-12 aydır; hedef kaliteli zamanı uzatmak, kusma-anoreksi ve hipertansiyonu kontrol etmektir.
Evcil dostunuzun sağlığı için bugün bir adım atın.
Uzman hekim ekibimizle dakikalar içinde randevunuzu planlayın.
Hemen Randevu Al →
ISFM Consensus Guidelines on the Diagnosis and Management of Feline Chronic Kidney Disease
