Deniz kaplumbağaları, milyonlarca yıldır okyanuslarda yaşayan, ekosistem dengesi için büyük öneme sahip canlılardır. Ancak insan faaliyetlerinin artmasıyla deniz ekosisteminde meydana gelen kirlilik, özellikle yabancı cisimlerin kaplumbağalar tarafından yutulması gibi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Türkiye’de özellikle Caretta caretta ve Chelonia mydas türleri, denizlerdeki plastik atıklar ve yabancı cisim yutma nedeniyle ciddi risk altındadır. Bu makalede, deniz kaplumbağalarının yabancı cisim yutma sonucu karşılaştığı sağlık sorunları ve bu sorunların cerrahi tedavi yöntemleri ele alınacaktır.
Yabancı Cisim Yutmanın Nedenleri ve Sonuçları:
Deniz kaplumbağalarının yabancı cisim yutmasının en yaygın sebeplerinden biri, bu cisimlerin doğal besin kaynaklarına benzerlik göstermesidir. Örneğin, plastik poşetler denizanalarına benzer şekilde görünmekte ve kaplumbağalar tarafından sıkça yutulmaktadır. Ayrıca, olta iğneleri, cam kırıkları ve balıkçı misinaları gibi yabancı maddeler de kaplumbağaların sindirim sisteminde ciddi tıkanmalara ve perforasyonlara (delinme) sebep olabilir. Bu maddeler, sindirim sistemi boyunca ilerleyerek tıkanmalara, ülserasyonlara (yaralanma) ve invajinasyona (barsakların birbirine geçmesi) yol açabilir. Bu gibi durumlar, kaplumbağalarda akut karın ağrısı, iştahsızlık ve ilerleyen süreçte ölümle sonuçlanabilecek sağlık sorunlarına neden olmaktadır.
Yutulan yabancı cisimlerin sindirim sisteminde neden olduğu tıkanıklıklar ve hasarlar, genellikle radyografik görüntüleme teknikleriyle teşhis edilir. Eğer yabancı cisim sindirim sisteminde ilerlemişse veya kaplumbağanın genel sağlık durumu kötüleşmişse, cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir.
Veteriner Müdahaleleri ve Cerrahi Yaklaşımlar:
Yabancı cisim yutma şüphesiyle kliniğe getirilen deniz kaplumbağalarında ilk adım, cismin sindirim sisteminde nerede bulunduğunu ve ne kadar zarar verdiğini tespit etmektir. Bu amaçla kullanılan başlıca tanı yöntemleri arasında radyografi, ultrasonografi ve endoskopi yer alır. Eğer yabancı cisim sindirim sisteminin erken evresindeyse veya boyutu küçükse, kaplumbağanın cismi doğal yollarla dışkı yoluyla atması için laksatif ilaçlar ve sıvı tedavisi uygulanabilir.
Ancak yabancı cismin sindirim sistemi boyunca ilerlemesi veya hayvanın genel durumu kötüleşmesi durumunda cerrahi müdahale şarttır. Cerrahi müdahalede izlenen yöntem, yabancı cismin sindirim sisteminde bulunduğu bölgeye bağlı olarak değişir. En yaygın uygulanan cerrahi yaklaşımlar şunlardır:
- Aksiller Cerrahi: Koltuk altı bölgesinden yapılan müdahalelerdir. Bu yöntem, genellikle üst sindirim sistemi tıkanıklıklarında tercih edilir.
- Prefemoral Cerrahi: Kasık bölgesinden yapılan müdahalelerdir. Cismin alt sindirim sistemine ulaşması durumunda kullanılır.
- Transplastron Cerrahi: Kaplumbağanın alt kabuğunun açılmasıyla gerçekleştirilir ve genellikle ciddi durumlarda başvurulur.
Cerrahi müdahale sırasında veteriner hekimlerin büyük bir dikkat ve özen göstermesi gereklidir, çünkü kaplumbağaların kabuk yapısı ve anatomik özellikleri hassastır ve uygun olmayan bir cerrahi yaklaşım kaplumbağanın hayatını tehlikeye sokabilir.
Cerrahi Sonrası Bakım ve Rehabilitasyon:
Ameliyat sonrasında kaplumbağanın iyileşme süreci dikkatle takip edilmelidir. Kaplumbağanın nemli bir ortamda tutulması ve sıcaklığın 25-30°C arasında sabitlenmesi, iyileşme sürecinde kritik bir rol oynar. İlk üç gün boyunca kaplumbağaya intravenöz sıvı tedavisi uygulanır ve daha sonra ağız yoluyla veya beslenme tüpü aracılığıyla beslenme başlatılır. Ameliyat sonrası süreçte kaplumbağanın stresini minimuma indirmek için ağrı kesici ilaçlar ve antibiyotikler kullanılır.
Kaplumbağa, iyileşme sürecini tamamladıktan sonra, doğal yaşam alanına geri salınır. Ancak salınmadan önce, kaplumbağanın sağlık durumunu izlemek ve hareketlerini takip edebilmek için üzerine bir uydu takip cihazı yerleştirilir. Bu cihazlar, kaplumbağaların sağlıklı bir şekilde okyanuslarda yaşamaya devam edip etmediklerini izlemek için veteriner hekimler ve araştırmacılar tarafından kullanılır.
Sonuç:
Deniz kaplumbağalarının karşılaştığı en büyük tehditlerden biri olan yabancı cisim yutma, deniz kirliliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu sorunun çözümü için çevre bilincinin artırılması ve atık yönetimi politikalarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Özellikle plastik kullanımının azaltılması ve denizlerdeki atıkların kontrol altına alınması, deniz kaplumbağalarının ve diğer deniz canlılarının yaşamlarını sürdürebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Veteriner hekimler, deniz kaplumbağalarının karşı karşıya olduğu bu sağlık sorunlarına müdahale ederek onların yaşamlarını kurtarmada önemli bir rol oynamaktadır. Veteriner cerrahisinin gelişimi ve rehabilitasyon süreçlerinin iyileştirilmesi, deniz kaplumbağalarının doğal yaşama dönmelerine ve sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürmelerine olanak tanımaktadır.
Kaynaklar:
